Σπήλαιο Περιστεράς

Βρίσκεται 2,3 χλμ ανατολικά του χωριού Καρύδι Σητείας και γύρω στα 300μ βόρεια του αμαξωτού δρόμου στη θέση κάτω πλατύβολο ή Περιστέρας. Το υψόμετρο στην είσοδο ανέρχεται στα 540μ, στο χείλος της δολίνης 565μ.

Το χωριό Καρύδι είναι χτισμένο σε σύστημα φυλλιτών του περμιοτριαδικού, που εισχωρεί από Δ προς Α μέσα σε Ιουρασικό ασβεστόλιθο στο οποίο διανοίγεται το σπήλαιο. Έχει μορφή αρκετά μεγάλου σπηλαιοβαράθρου. Μετά τη διάνοιξη του σπηλαίου από τη διαβρωτική ενεργεία του νερού κατέπεσε τμήμα της οροφής και σχηματίστηκε η μπροστά από τη είσοδο δολίνη διαστάσεων 48*26 μέτρα και βάθους 17-25μ.

Πολλοί βράχοι κατέπεσαν στο δάπεδο από πολλά μέρη της οροφής. Στο βάθος του σπηλαίου βρίσκονται καταβόθρες από τις οποίες περνούσε το νερό που κυκλοφορούσε άλλοτε στις υπόγειες κοίτες. Στο χαμηλότερο τμήμα η υψομετρική διαφορά από την είσοδο είναι 63μ. Το σπήλαιο χαρτογράφησε και μελέτησε στις 10 Αυγούστου 1963 ο Ε. Πλατάκης. Λεπτομερέστερη χαρτογράφηση έγινε το Νοέμβριο του 1969 από την Άννα Πετροχείλου.

Μπαίνουμε σε πολύ μεγάλη αίθουσα μήκους 80μ, μέγιστου πλάτους 35μ και ύψους 2-12μ. Στο δάπεδο παρατηρούνται πολλοί βράχοι και ιδιαιτέρα στο βάθος. Στο μέσον περίπου βρίσκεται μεγάλος βράχος και γύρω του απότομοι κάθοδοι. Στη θέση (σ) υπάρχει σχισμή και στη (β) βάραθρο 0,80*0.70μ και βάθους γύρω στα 12μ με πιθανή συνέχεια προς Δ. Σχεδόν ολόκληρη η αίθουσα φωτίζεται από το φως της ημέρας. Πιθανώς η αίθουσα έχει συνέχεια προς Δ, αλλά οι εκεί βράχοι δεν επιτρέπουν περαιτέρω εξερεύνηση. Στενή δίοδος στο βάθος αριστερά οδηγεί (έπειτα από κάθοδο απότομη 4μ) σε σειρά θαλαμών τοξοειδή, που καταλήγει στο αριστερό τμήμα της μεγάλης αίθουσας.

Ο θάλαμος Α (διαστάσεων 12*9*1.5μ) έχει πλούσιο λιθοματικό διάκοσμο από σταλαγμίτες και στήλες. Προχωράμε αριστερά σε πολύ ανηφορικό δάπεδο και φτάνουμε σε στενή δίοδο μετά την οποία διανοίγεται ο θάλαμος Β διαστάσεων 18*11*1.5-6μ. Στο 1/3 της διαδρομής συναντάμε προς τα δεξιά απότομη κάθοδο 6μ. Προχωράμε σε πολύ στενό πατάρι πάνω από την κάθοδο έχοντας αριστερά μας θεαματική σειρά ωραίων σταλαγμιτών και στην οροφή εντυπωσιακούς σταλακτίτες. Στα προς τα δεξιά τοιχώματα του θαλάμου διακρίνεται πλουσιότατος λιθοματικός διάκοσμος.

Πολλοί βράχοι προεξέχουν στο δάπεδο, όπου ανακαλύφθηκαν ίχνη παλιάς στάχτης και ανθρώπινος σκελετός (άλλος κοντά στη δίοδο στο τέλος του Α θαλάμου). Mεγαλοπρεπής πόρτα (πλάτους 2μ, ύψους. 3μ) οδηγεί στο θάλαμο Γ, συνολικού μήκους 36μ, πλάτους 12μ, ύψους 0.5-4μ, που καταλήγει στην πρώτη μεγάλη αίθουσα. Για να τον περάσουμε συναντάμε πολλές δυσκολίες και έρπουμε στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής. Το δάπεδο είναι γεμάτο από βράχους.

Το δεξιό του τοίχωμα καλύπτεται από ωραίο διάκοσμο και κάτω διανοίγεται βάραθρο βάθους 5μ. Στο θάλαμο Δ (8*4*0.3-3μ) βρίσκονται ανθρώπινα οστά συγκολλημένα με λιθοματικό υλικό. Η συνολική διαδρομή μέσα στο σπήλαιο είναι γύρω στα 170μ. Φαίνεται ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε κατά την Υπονεολιθική εποχή, την ΠΜ1 και την πρώτη Βυζαντινή περίοδο. Επί τουρκοκρατίας ήταν καταφύγιο των περιοίκων. Σταγονορροή παρατηρείται σε πολλά σημεία, ενώ η σχετική υγρασία του αέρα κυμαίνεται από 85% έως 99%.

Την Δευτέρα 28 Ιουλίου 2014 είχαμε την χαρά να συμμετέχουμε σε μια ιδιαίτερη, μοναδική και πρωτότυπη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Συλλόγου Φίλων της Μουσικής Σητείας , στην καρδιά του Φυσικού Πάρκου της Σητείας, στο Καρύδι, σε μια περιπλάνηση στους δρόμους των άστρων, σε μια Μεσόγειο των λαών, που από θάλασσα ειρήνης και πολιτισμού κάποιοι στις μέρες μας, την μετατρέπουν σε χαβούζα απόθεσης χημικών και σε λουτρό αίματος αμάχων και παιδιών Παλαιστινίων.

Όταν ο Μιχάλης Περάκης μας ενημέρωσε για την ιδέα του και την παρουσίαση που ήθελε να κάνει σχετικά για τα σπήλαια της Μεσογείου και η Πρώιμη Αρχαίο – Αστρονομία στο Φυσικό Πάρκο, για το οποίο και αμέσως συμφωνήσαμε, αναζητούσαμε τον κατάλληλο χώρο για κάτι πραγματικά ξεχωριστό.

Οι αίθουσες εκδηλώσεων στο οροπέδιο λιγοστές οι ανοιχτοί χώροι απρόσωποι και χαοτικοί για μια τέτοια εκδήλωση. Το θέμα από μόνο του μας έλεγε και μας κατεύθυνε για τον εντοπισμό του χώρου, που δεν ήταν άλλος από το να γίνει η εκδήλωση σε μια σπηλιά. Όμως που; Μια και όλα μας τα σπήλαια δεν είναι εύκολα στην πρόσβαση τους, ή είναι μακριά από δρόμο, πόσο μάλιστα να βάλεις και μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε αυτά.

Το σπήλαιο του Κάτω Περιστερά στο Καρύδι, παρόλο που κατατάσσεται στα σπηλαιοβάραθρα , έχει μια ιδιαιτερότητα . Πολύ μεγάλο άνοιγμα, 25 περίπου μέτρων και ύψος 12 μέτρων στη είσοδο του. Εκεί δημιουργείτε ένα μοναδικό φυσικό αμφιθέατρο ικανό να δεχτεί περίπου 300 άτομα και ιδανικό για την εκδήλωση που θα πραγματοποιούνταν. Έγιναν οι απαραίτητες εργασίες καθαρισμού του μονοπατιού και εργασίες που καθιστούσαν το σπήλαιο επισκέψιμο και ασφαλές για τους επισκέπτες, με ήπιες παρεμβάσεις και με την στήριξη του Δήμου.

Το αποτέλεσμα μας αποζημίωσε, ο κόσμος που ήρθε, και ήταν πολύς ακόμα και από μακριά, βρέθηκε σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον, έμαθε για την προσπάθεια δημιουργίας του Γεωπάρκου της Σητείας, τα σπήλαια και τις βραχογραφίες και την γνώση των αρχαίων λαών για τα άστρα, φεύγοντας ζήτησαν αυτός ο χώρος να αποτελέσει σημείο αναφοράς και για άλλες εκδηλώσεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι παρά την καθυστέρηση των παρουσιάσεων στην σπηλιά μια και θα έπρεπε να νυχτώσει αρκετά έτσι ώστε να φαίνονται οι διαφάνειες πάνω στο βράχο, κανένας δε αποχώρησε πριν τελειώσει και η τελευταία εισήγηση.

Η συνέχεια δόθηκε στο νταμάρι, λίγο ποιο μακριά από το σπήλαιο του Κάτω Περιστερά με τους ερασιτέχνες Αστρονόμους να μας βάζουν σε ένα κόσμο άγνωστο , να μας μιλούν για αστερισμούς και γαλαξίες και πως οι αρχαίοι λαοί αξιοποίησαν την γνώση και την δύναμη αυτού του κόσμου στην καθημερινότητα τους , στα ταξίδια τους.

Ήταν μια μοναδική εμπειρία που σίγουρα θα θέλαμε να την ξανά ζήσουμε. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Μιχάλη Περάκη για την ιδέα και την πρωτοβουλία του, τον Γιάννη Δασκαλάκη και τον Ορειβατικό Σύλλογο Σητείας για την βοήθεια και την υποστήριξη τους στην δημιουργία του Γεωπάρκου, τους ανθρώπους της ΕΔΕΑΚ που φρόντισαν για την ασφάλεια των επισκεπτών, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καρυδίου, τον Μανώλη Φουντοραδάκη, τον ΔΟΚΑΣ, τους ερασιτέχνες Αστρονόμους και φυσικά τους εργαζόμενους του Δήμου που σε δύσκολες συνθήκες εργάστηκαν για την επιτυχία αυτής της οργανωτικά δύσκολης εκδήλωσης.

Κεντρικοί Εισηγητές:

Βαγγέλης Περάκης (Το Φυσικό Πάρκο Σητείας)
Γιάννης Δασκαλάκης, Πρόεδρος Φ.ΟΡ.Σ. (Το Σπήλαιο του Περιστερά, Τα σπήλαια ως ζωντανά Οικοσυστήματα)
Μιχάλης Περάκης, πρόεδρος Ε.Μ.Ε. Λασιθίου (Τα σπήλαια της Μεσογείου και η Πρώιμη Αρχαίο-Αστρονομία)

Μετά την παρουσίαση ακολούθησαν μαθήματα ουρανογραφίας και εκμάθησης των αστερισμών καθώς και αστροπαρατήρηση με τηλεσκόπια σε ειδικά προετοιμασμένο χώρο για το κοινό.