Αρχαιολογικός χώρος Τρυπητός

Στη μικρή χερσόνησο Τρυπητός, 3χλμ. ανατολικά της πόλεως της Σητείας, αποκαλύφθηκε πόλη ελληνιστικών χρόνων (μέσα 4ου – μέσα 1ου π.Χ. αιώνα), που φαίνεται να καταλαμβάνει ολόκληρη τη χερσόνησο. ΄Ισως πρόκειται για την αρχαία πόλη της Σητείας, την Ητεία.

Στα 1967, στην ανατολική ακτή της χερσονήσου εντοπίσθηκε νεώσοικος ελληνιστικών χρόνων. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το 1960, οι ιδιοκτήτες διαμόρφωσαν τη χερσόνησο σε χώρους για καλλιέργεια, χρησιμοποιώντας μηχανικά μέσα που προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές στις αρχαιότητες. Συστηματική ανασκαφική έρευνα ανέλαβε η Εφορεία με την διεύθυνση του Ν. Παπαδάκη από το 1987.

O νεώσοικος βρίσκεται στη νότια άκρη της ανατολικής πλευράς της χερσονήσου “Καραβόπετρα” ή “Τρυπητός”. Πρόκειται για όρυγμα στο βράχο, σχήματος παραλληλεπιπέδου, ανοικτού πάνω, μήκους 30μ. πλάτους 5,50μ. και ύψους 5μ. Το δάπεδο εμφανίζει κλίση 15-30 μοιρών προς τη θάλασσα. Το δάπεδο δεν συνεχίζεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας διότι βέβαια από την αρχαιότητα ως σήμερα υπήρξαν γεωλογικές μεταβολές. Το σκάφος που θα φυλασσόταν σ΄αυτό κατά τη διάρκεια του χειμώνα θα ήταν μεσαίου μεγέθους. Λαξεύματα στο βράχο δείχνουν ότι θα υπήρχε ενός είδους “σύρτης” ξύλινος για τη στερέωση του πλοίου. ΄Αλλες ξύλινες κατασκευές όπως πάτωμα, σαμαρωτή στέγη και μηχανές ρυμούλκησης δεν σώζονται διότι ήταν κατασκευασμένες από φθαρτά υλικά.

Η Ελληνιστική πόλη καταλαμβάνει όλη τη χερσόνησο. ΄Ηταν κτισμένη σε άνδηρα, σύμφωνα με τη μορφολογική διαμόρφωση του εδάφους. Προστατεύεται από νότια με ισχυρό τείχος, το οποίο αποκόπτει το εσωτερικό της χερσονήσου από τη στεριά και είναι κατασκευασμένο από ακανόνιστους λίθους. Στα σημεία που έχει αποκαλυφθεί, το πλάτος φθάνει τα 1,8μ. Στο εσωτερικό του υπάρχουν δωμάτια και άλλες κατασκευές, τμήματα οικιών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Το πιο σημαντικό δωμάτιο είναι μία αίθουσα διαστάσεων 7,5Χ5μ., στο κέντρο της οποίας υπάρχει ορθογώνια εστία (εσχάρα) της οποίας η περίμετρος ορίζεται από πώρινες πλάκες λειασμένες εξωτερικά, ενώ το εσωτερικό είναι το φυσικό έδαφος. Πίσω από τη νότια πλευρά της βρίσκεται μικρό πώρινο βάθρο, στο κέντρο του οποίου υπάρχει επιμήκης εγκοπή, όπου βρέθηκαν υπολείμματα πώρινου εμβόλου, αναμφίβολα τμήματος αναγλύφου ή αγαλματιδίου εφέστιας λατρείας. Γύρω από την εστία, σε σχήμα Π, κτιστό θρανίο σε επαφή με τον τοίχο χρησίμευε για κάθισμα. Αποκαλύφθηκαν ακόμα αποθήκη, δεξαμενή επενδυμένη με υδραυλικό κονίαμα, λιθόστρωτοι δρόμοι, ένας μάλιστα από τους οποίους χωρίζει δύο συνοικίες.

Σημαντική αποκάλυψη αποτελεί η εύρεση σειράς νομισμάτων, τα οποία αποτελούν κοπές της πόλης αυτής η οποία είχε αυτόνομη νομισματοκοπία.