Βρυσίδι

Η σχετικά νέα ονομασία του χωριού που οπωσδήποτε έχει σχέση με την λέξη βρύση (βρυσίδιον = μικρή βρύση) δεν μπορεί ακόμανα αφομοιωθεί από τους ντόπιους που το ξέρουν με την παλιά του ονομασία: Μαγκασάς. Η ετυμολογία του παλαιού ονόματος αβέβαιη και ίσως να πρόκειται για οικογενειακό όνομα. Ανήκει στο Δήμο Ιτάνου και απέχει από την Σητεία περίπου 15 χλμ περίπου όσα και από το Παλαίκαστρο.

Δεν αναφέρεται στην απογραφή του Castrofylaca του 1583 πιθανώς γιατί θα έχει ερημωθεί από τις Τουρκικές επιδρομές ενώ αναφέρεται σε γεωγραφικούς χάρτες περίπου της ίδιας εποχής όπως επίσης και στην Τουρκική απογραφή του 1670 σαν Mankasa με 17 κατοίκους που πληρώνουν το χαράτσι Περιέργως ο Αγγελάκης (Σητειακά Α, σελ. 11) το απογράφει στον πίνακα του Castrofylaca (1580) με 89 κατοίκους πρόκειται όμως σαφώς για λάθος.

Στα δυτικά του χωριού το 1905 ο Dawkins ανέσκαψε ένα νεολιθικό σπήλαιο που φαίνεται πως η είσοδός του ήταν προφυλαγμένη από ένα τοίχο προστατευτικό. Βρέθηκαν σ’ αυτό πολλά ίχνη νεολιθικής κατοίκησης όπως λίθινοι πέλεκεις, οψιανοί, μια μυλόπετρα και 260 κοκάλινες περόνες. Στα δυτικά του σπηλαίου βρέθηκε μιά τετράγωνη νεολιθική οικία από τις πιο σπουδαίες και πιο σπάνιες του είδους της. Είναι του τύπου που οι Σκώτοι ονομάζουν But and Ben και αποτελείται από ένα Lίving room, μετά την είσοδο και ένα εσωτερικό ευρύχωρο δωμάτιογια ύπνο που ήταν συγχρόνως και το καθιστικό. Η κατάσταση των ερειπίων είναι κακή αλλά σαφέστατα διακρίνονται τα όρια της νότιας πλευράς που φθάνει τα 13μ. Από το νεολιθικό αυτό σπίτι προέρχονται πολλοί λίθινοι πέλεκεις και μυλόπετρες.